Το πρόβλημα• Αποτελούν βαρείες κακώσεις του δέρματος και των βλεννογόνων και προκαλούται από την επίδραση θερμικών, χημικών ή ηλεκτρικών παραγόντων.
• Tο ποσοστό εγκαυμάτων σε έναν πληθυσμό είναι σχεδόν ανεξάρτητο από το πολιτισμικό του επίπεδο. Aυτό που διαφέρει είναι η αιτία που προκαλεί το έγκαυμα και η παρουσία ή μη οργανωμένων κέντρων νοσηλείας για τη σωστή αντιμετώπισή τους.
• Στην Eλλάδα τα θερμικά εγκαύματα είναι τα συχνότερα με ποσοστό 80% επί του συνόλου.
• Θερμικά εγκαύματα. Προκαλούνται όταν “ξηρή” ή “υγρή” θερμότητα έρθει σε επαφή με το δέρμα και τους βλεννογόνους. H φωτιά είναι η συνηθέστερη αιτία στους ενήλικες, ενώ στα παιδιά είναι συχνότερο το “ζεμάτισμα” με καυτό υγρό (νερό ή γάλα).
• Xημικά εγκαύματα. Προκαλούνται από τη δράση χημικών ουσιών στους ιστούς με αποτέλεσμα τη θερμική πήξη των λευκωμάτων και την αδρανοποίηση κυτταρικών λειτουργιών. Oι ουσίες αυτές είναι συνήθως οξέα, βάσεις, φωσφορούχες ενώσεις και φαινόλες.
• Hλεκτρικά εγκαύματα. Προκαλούνται από την επίδραση ηλεκτρικού ρεύματος στο ανθρώπινο σώμα. Oι βλάβες που προκύπτουν οφείλονται και στο ηλεκτρικό φορτίο που διέρχεται, αλλά και στη θερμότητα που αναπτύσσεται και προκαλεί και θερμικό έγκαυμα.
Η κατάταξηΤο έγκαυμα ανάλογα με τη σοβαρότητά του είναι:
• 1ου βαθμού, όταν έχει καταστραφεί μόνο η επιδερμίδα. Εδώ το χρώμα του δέρματος είναι εξέρυθρο, με έντονο πόνο στην αφή. Συνήθως εδώ ανήκει το ηλιακό έγκαυμα.
• 2ου βαθμού, όταν έχει καταστραφεί η επιδερμίδα και το ανώτερο μέρος του χωρίου. Το χρώμα του δέρματος είναι ερυθρό, ασπρίζει στην πίεση και εμφανίζει μεγάλες φουσκάλες με ορώδες υγρό. Χαρακτηριστικός είναι ο έντονος πόνος. Σήμερα το είδος αυτό του εγκαύματος ονομάζεται μερικού πάχους και χωρίζεται σε επιπολής και εν τω βάθει.
• 3ου βαθμού, όταν έχει καταστραφεί όλο το πάχος του δέρματος, μέχρι το υποδόριο λίπος ή και βαθύτερα, χαρακτηριστικά σημεία είναι η απουσία πόνου στην περιοχή του εγκαύματος, η απουσία φυσαλίδων, ενώ το χρώμα είναι λευκό ή φαιό ή μαύρο ή και εξέρυθρο, που δεν ασπρίζει στην πίεση. Το είδος αυτού του εγκαύματος λέγεται ολικού πάχους.
Η πρόγνωση• Η καλή ή η κακή πρόγνωση ενός εγκαύματος εξαρτάται από τον βαθμό του εγκαύματος και από την έκταση της εγκαυματικής επιφάνειας. Χειρότερη πρόγνωση έχουν τα 3ου βαθμού (ή ολικού πάχους) με μεγάλη εγκαυματική επιφάνεια. Στη συνέχεια, καλύτερη πρόγνωση έχουν τα 2ου βαθμού και ακόμη καλύτερη τα 1ου βαθμού εγκαύματα.
• Το έγκαυμα όταν ξεπερνά σε έκταση το 30% της επιφάνειας του σώματος, αποτελεί έναν σοβαρό τραυματισμό.
• Τα μεγαλύτερα προβλήματα δημιουργούνται όταν οι εγκαυματικές επιφάνειες εντοπίζονται στο πρόσωπο, στα χέρια, στα πόδια, στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, στις αρθρώσεις.
Οι πρώτες βοήθειες• Aπομάκρυνση του ασθενούς από την αιτία του εγκαύματος.
• Aφαίρεση των ενδυμάτων και προκειμένου για χημικά εγκαύματα, έκπλυση μεγάλη ποσότητα νερού και για πολλή ώρα για να απομακρυνθεί η χημική ουσία.
• Έλεγχος των ζωτικών λειτουργιών (κυρίως επί ηλεκτρικού εγκαύματος) και τεχνητή αναπνοή
• Δεν αφαιρουνται οι τυχόν δημιουργούμενες φυσαλίδες, είναι πλέον διαπιστωμένο ότι, αν δεν περιορίζουν την κίνηση, επιταχύνουν την επούλωση.
• Είναι σημαντικό να υπάρχει διαρκής κίνηση των εγκαυματικών περιοχών για να αποφευχθούν τυχόν αγκυλώσεις (δυσχέρεια στην κίνηση) και ουλές που αργότερα θα χρειαστούν χειρουργική αντιμετώπιση.
• Είναι μείζον ο ασθενής με έγκαυμα να εχεί επαρκή ανάλγησία, κανείς δεν "υποχρεούται" να πονάει σήμερα επειδή κάηκε.
• Eπείγουσα μεταφορά στο πλησιέστερο νοσοκομείο.
Η θεραπεία• Στο νοσοκομείο συνεχίζεται η αντιμετώπιση του εγκαυματία με συστηματική ενδοφλέβια χορήγηση υγρών, αναλγητικών, θρεπτική υποστήριξη και παρακολούθηση των ζωτικών σημείων.
• Ο πλαστικός χειρουργός σε ένα εκτεταμένο έγκαυμα πρέπει πρώτα να εξασφαλίσει την επιβίωση του εγκαυματία, πράγμα για το οποίο απαιτείται πολλες φορές, μεγάλο χρονικό διάστημα.
• H τοπική θεραπεία περιλαμβάνει συντηρητικές και χειρουργικές μεθόδους με σκοπό την ταχύτερη επούλωση των εγκαυματικών επιφανειών.
• Τα επιπολής εγκαύματα (βαυμού 1,2α) δεν χρειάζονται ειδική κάλυψη. Είναι όμως απαραίτητο να υπάρχει καλή ενυδάτωση με κρέμες που προωθούν την επούλωση και συγχρόνως μειώνουν τον πόνο. Τα εγκαύματα αυτού του είδους επουλώνονται σε μερικές μέρες και δεν αφήνουν σημάδια.
• Βαθύτερα εγκαύματα (βαθμου 2β,3) χρειάζονται περισσότερο χρόνο και πολλές φορές αντιμετώπιση με χρήση δερματικών μοσχευμάτων (ΔΜ), σε διαφορετική περίπτωση αυξάνονται οι πιθανότητες για λοιμώξεις , υπερτροφικές και ρικνωτικές ουλές. Η τοποθετηση ΔΜ επιτρέπει την επιτάχυνση της επούλωσης, την εντατική φυσικοθεραπεία και γενικά, την, σε συντομότερο χρόνο, επιστροφή στην καθημερινότητα του ασθενή.
• Η θεραπεία όμως ενός εγκαυματία δεν είναι μόνο χειρουργική αλλά και σε πολλά επίπεδα υποστηρικτική τόσο σωματικά (κινησιοθεραπεία) όσο και ψυχολογικά.
Απώτερη αποκατάσταση • Σε ενα δευτερο στάδιο, ο πλαστικος χειρουργος πρέπει να επανεκτιμήσει τις βλάβες που έχει προκαλέσει το έγκαυμα στον ασθενή και να προχωρήσει σε μια σειρά ιατρικών πράξεων με τελικό σκοπό να αποδώσει τον εγκαυματία λειτουργικό και χρήσιμο στο κοινωνικό σύνολο.
• Αποκατάσταση δερματικών ελλειμμάτων σε επιφάνειες του σώματος κατεστραμμένες από το έγκαυμα. Αυτά τα ελλείμματα πρέπει να καλυφθούν με δερματικά μοσχεύματα.
• Χειρουργική διόρθωση σε μετεγκαυματικές ρικνωτικές ουλές, οι οποίες δημιουργούν λειτουργικά ενοχλήματα.
• Χρησιμοποίηση ειδικών ναρθήκων για την κινητοποίηση αρθρ-ώσεων που είχαν υποστεί εγκαύματα
• Χρησιμοποίηση ειδικών πιεστικών επιδέσμων (Jobst) για τη πρόληψη υπερτροφικών μετεγκαυματικών ουλών.
• Χρησιμοποίηση διατατών δέρματος (tissue expander) για αποκατάσταση δύσμορφων μετεγκαυματικών ουλών σε εμφανή σημεία του σώματος.
• Χειρουργική βελτίωση της μετεγκαυματικής αλωπεκίας με την χρήση αυτομοσχευμάτων-τριχών.
• Σημαντικός παράγοντας για την ταχύτερη αποθεραπεία και κοινωνική επανένταξη του εγκαυματία είναι η ψυχολογική υποστήριξη από το οικογενειακό περιβάλλον, καθώς και η παρουσία ψυχολόγου και κοινωνικού λειτουργού.
