Το πρόβλημα• Κατάκλιση χαρακτηρίζεται η νέκρωση και, εν συνεχεία, εξέλκωση μιας περιοχής του σώματος, που προκαλείται σαν αποτέλεσμα της παρατεταμένης ισχαιμίας των ιστών λόγω πίεσης του δέρματος.
• Αποτελούν ένα μείζον κλινικό πρόβλημα με τεράστιο κοινωνικοοικονομικό κόστος. Η εμφάνιση των κατακλίσεων αντανακλά την ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας υγείας και η συχνότητα των κατακλίσεων χρησιμοποιείται ως δείκτης ποιότητάς της.
• Απαντάται συχνά σε κατακεκλιμένους ασθενείς που τοποθετούνται στην ίδια θέση για πολύ χρόνο – τότε, η εξωτερική πίεση που ασκείται στο δέρμα υπερβαίνει την πίεση της μικροκυκλοφορίας, με αποτέλεσμα τη διακοπή του εφοδιασμού των ιστών της περιοχής με θρεπτικές ουσίες, την αδυναμία απομάκρυνσης των προϊόντων του μεταβολισμού από τους ιστούς στα απεκκριτικά όργανα και κατά συνέπεια τη νέκρωση της ισχαιμικής περιοχής.
• Οι ιστοί που βρίσκονται πάνω από οστικές προεξοχές παρουσιάζουν διαφορετική αντοχή στην υποξία, σε σχέση με άλλους ιστούς που βρίσκονται μακριά από οστά.
• Ελκη σχηματίζονται συνήθως στα προεξέχοντα μέρη του σώματος όπως είναι οι πτέρνες, η ιερά χώρα, οι αγκώνες, το ισχιακό κύρτωμα, η ωμοπλάτη, το ινίο, τα σφυρά, ο μείζων τροχαντήρας, ανάλογα με τη θέση στην οποία τοποθετείται ο ασθενής.
ΟΜΑΔΕΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΤΑΚΛΙΣΕΩΝ • Οι ηλικιωμένοι με μειωμένη κινητικότητα.
• Ασθενείς με διαταραχή θρέψης, βαριά αναιμία, χρόνιοι αναπνευστικοί, καρκινοπαθείς, διαβητικοί.
• Ορθοπεδικοί ασθενείς με κατάγματα λεκάνης,σπονδυλικής στήλης και κάτω άκρων ή Νευροχειρουργικοί ασθενείς σε ακινησία.
• Ασθενείς εντατικών μονάδων (ΜΕΘ).
• Τετραπληγικοί - παραπληγικοί ασθενείς.
Τα στάδια1. ΣΤΑΔΙΟ Ι: Ερυθρότητα χωρίς εντύπωμα σε ανέπαφο δέρμα. Αποχρωματισμός δέρματος, θερμότητα, οίδημα και σκλήρυνση μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως δείκτες ειδικά σε άτομα με σκούρο δέρμα.
2. ΣΤΑΔΙΟ ΙΙ: Απώλεια μερικού πάχους δέρματος, στην οποία εμπλέκεται η επιδερμίδα, το χόριο ή και τα δύο. Το έλκος είναι επιφανειακό και κλινικά εμφανίζεται με τη μορφή γδαρσίματος ή φλύκταινας.
3. ΣΤΑΔΙΟ ΙΙΙ: Απώλεια ολικού πάχους δέρματος, η οποία περιλαμβάνει καταστροφή ή νέκρωση υποκείμενων ιστών, χωρίς σπήλαιο.
4. ΣΤΑΔΙΟ ΙV: Εκτεταμένη καταστροφή δέρματος, νέκρωση ιστών ή καταστροφή μυών και οστών, σχηματισμός σπηλαίου.
Το αίτιο• Η δημιουργία της κατάκλισης εξαρτάται από τη συνέργεια εξωγενών αλλά και ενδογενών παραγόντων
• Οι εξωγενείς παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την πίεση στα προεξέχοντα μέρη του σώματος, την τριβή και την υγρασία (από ακράτεια ούρων ή κοπράνων, εφίδρωση).
• Οι ενδογενείς παράγοντες, περιλαμβανουν την ακινησία, την κακή θρέψη (υπολευκωματιναιμία, αλλά και ανεπαρκής πρόσληψη θερμίδων, βιταμινών), την προχωρημένη ηλικία, την κακή διανοητική κατάσταση, την αυξημένη θερμοκρασία του περιβάλλοντος, την έλλειψη αισθητικότητας και τις υποκείμενες νόσους, οπως νεοπλάσματα, νευρολογικές, ορθοπεδικές και κυκλοφορικές παθήσεις που αποτελουν επιβαρυντικοί παράγοντες)
Η πρόληψη• Η πρόληψη είναι η θεραπεία εκλογής των κατακλίσεων
• Αναγνώριση των ατόμων που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο.
• Διατήρηση και βελτίωση της ανοχής των ιστών στην πίεση για την πρόληψη της καταστροφής τους•
• Προστασία σώματος από τα ανεπιθύμητα αποτελέσματα των εξωτερικών μηχανικών δυνάμεων: πίεση, τριβή και σύρσιμο
• Διατροφική υποστήριξη των ασθενών σύμφωνα με τις ανάγκες τους
• Έλεγχος και αποφυγή υπερβολικής υγρασίας (απώλεια ούρων, κοπράνων, εκκρίσεις τραυμάτων, ιδρώτας)
• Συστηματική παρακολούθηση του δέρματος του ασθενή, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στα προεξέχοντα μέρη του σώματος.
• Αλλαγή θέσεως κάθε 2 ώρες χρησιμοποιώντας όλες τις θέσεις (ύπτια, πρηνής, δεξιά, πλάγια, αριστερή πλάγια) εκτός αν υπάρχει αντένδειξη.
• Μετατόπιση του βάρους σώματος τουλάχιστον κάθε 30 λεπτά, με ανάλογες κινήσεις του κρεβατιού.
• Χρησιμοποίηση συστημάτων υποστήριξης για να ελαττωθεί η πίεση στο δέρμα όπως επιστρώματα αφρού και συσκευές γεμισμένες με νερό, ζελέ, αέρα, κόκκων άμμου, μαξιλάρια και στρώματα εναλλασσόμενης πίεσης και υγροποιημένου αέρα.
• Τα σεντόνια πρέπει να διατηρούνται στεγνά και χωρίς πτυχώσεις.
• Επαρκής χορήγηση υγρών στον ασθενή.
• Χρησιμοποίηση ουδέτερου σαπουνιού καθαριότητας.
• Τοποθέτηση λεπτού στρώματος κρέμας, γαλακτώματος ή λοσιόν ενυδάτωσης μια φορά την ημέρα
• Διατήρηση καλού επιπέδου θρέψης.
• Διατήρηση του δέρματος στεγνού και καθαρού.
• Προστασία του δέρματος από εκκρίσεις τραυμάτων, από την επαφή με ούρα και κόπρανα.
• Αύξηση σωματικής δραστηριότητας, ενεργητικής και παθητικής - Φυσικοθεραπεία
• Φροντίδα για μείωση οιδημάτων εάν υπάρχουν.
Η θεραπεία• Εκτίμηση της κατάκλισης
• Χειρουργικός καθαρισμός των μαλακών μορίων και αφαίρεση των νεκρωμάτων.
• Χρησιμοποίηση του κατάλληλου επιθέματος (με βάση το στάδιο της κατάκλισης, την ένταση της εκροής του τραύματος), έτσι ώστε να διατηρείται η κατάλληλη υγρασία του τραύματος
• Φροντίδα για μείωση της πίεσης στο σημείο της κατάκλισης
• Φροντίδα και την συντήρηση καλής κατάστασης του δέρματος και αντιμετώπιση της ακράτειας.
• Καταπολέμηση λοιμώξεων και φλεγμονών (συστηματικών ή τοπικών).
• διατήρηση καλής θρεπτικής κατάστασης του ασθενούς και διόρθωση συνυπαρχόντων παθήσεων (Αναιμία, διαβήτη).
Ενδείξεις της χειρουργικής αποκατάστασης• Αποτυχία της συντηρητικής θεραπείας.
• Μεγάλη κατάκλιση με αδυναμία επούλωσης σε εύλογο χρονικό διάστημα.
• Κατάκλιση 3ου ή 4ου σταδίου.
• Εξέλκωση με κακοήθη εξαλλαγή.
• Ασθενείς με καλή φυσική και διανοητική κατάσταση.
Στόχοι της χειρουργικής αποκατάστασης• σύγκλιση του χειρουργικού τραύματος
• Ελάττωση απώλειας υγρών και πρωτεϊνών από το έλκος
• Πρόληψη της εξάπλωσης της φλεγμονής
• Διευκόλυνση στην φροντίδα του ασθενούς
• Συντόμευση του χρόνου θεραπείας και ελάττωση των
εξόδων νοσηλείας
Βασικές αρχές της χειρουργικής αποκατάστασης • Πλήρης αφαίρεση του έλκους, του ουλώδους ιστού και των αποτιτανώσεων των μαλακών μορίων με ευρύ χειρουργικό καθαρισμό και κατά περίπτωση τμήματος της οστικής προεξοχής
• Σωστή κάλυψη των οστέινων προεξοχών με υγιές μύες.
• Σωστός σχεδιασμός κρημνών με καλή αιμάτωση, ώστε να βοηθήσει στην επούλωση τού έλκους.
Η αποκατάσταση γίνεται με την χρήση κρημνών. Οι κρημνοί που θα χρησιμοποιούνται είναι δερματικοί, δερμοπεριτονιακοί και μυοδερματικοί. Η επιλογή του κρημνού εξαρτάται από τη θέση της κατάκλισης.
• Κρημνός του γλουτιαίου μυός, του οπίσθιου μηριαίου, του τείνοντος την πλατεία περιτονία, του ισχνού προσαγωγού κ.α.
• Γίνεται καθήλωση τού ασθενούς σε θέση τέτοια, ώστε να μην πιέζεται η περιοχή αποκατάστασης για τις πρώτες 10-20 μετεγχειρητικές ημέρες
